Pierwsi Polacy

Jedną z pierwszych powojennych mieszkanek Jankowic jest Teresa Borsuk, z domu Kempińska, urodzona w 1929 roku. Przed wojną mieszkała w Kulczycach Szlacheckich, dziś to Ukraina. Ojciec Teresy zmarł kilka miesięcy po jej przyjściu na świat. W czasie wojny dochodziło do różnych zdarzeń, ale najgorzej było w 1945 roku. Pewnej majowej nocy w jednym z domów wybuchł pożar. W tym czasie, w obawie przed banderowcami, sąsiedzi pełnili warty. Okazało się, że banda ukraińska zaatakowała dom, w którym  mieszkała z mężem siostra Teresy. Do środka wrzucono granat. On zginął na miejscu, siostra przeżyła z poważnymi oparzeniami. Kilka dni później większość ludzi postanowiła uciekać. – Udaliśmy się z rodziną do Sambora – opowiada Teresa. – Tam przebywaliśmy około miesiąca. Później pociągiem dotarliśmy niedaleko Katowic, a stamtąd mieliśmy dojechać do Zielonej Góry. Jednak w podwrocławskim Brochowie Rosjanie zatrzymali nasz transport i kazali wysiadać. Wysłano dwie grupy w poszukiwaniu miejsca na osiedlenie. Jedna ruszyła do Świętej Katarzyny, druga do Jankowic. Ostatecznie zamieszkaliśmy tutaj, chociaż wstępnie udaliśmy się do Świętej Katarzyny. Nawet zdążyłam posprzątać dom, w którym mieliśmy się osiedlić. Kiedy dotarliśmy do Jankowic, w lipcu 1945, nikogo tutaj nie było. Domy stały pootwierane, można było wybrać dowolne gospodarstwo. My wprowadziliśmy się do budynku piekarni, w centrum wsi. Niedługo potem wrócili Niemcy, którzy w czasie, gdy przechodził tu front, ukryli się w pobliżu. Wspólnie z nami zamieszkały dwie kobiety z dwójką dzieci. Pewnego dnia, gdy nas nie było w domu, jedną z tych kobiet zgwałcił rosyjski żołnierz. Niedługo potem niemiecka rodzina wyjechała i już nigdy więcej ich nie spotkaliśmy.

Teresa Borsuk wspomina, jak mieszkańcy sprzedawali mleko i jego przetwory w okolicach placu Grunwaldzkiego we Wrocławiu: – Wozili je tam w dwudziestolitrowych bańkach oraz w wiklinowych koszach. Na początku nie jeździły pociągi. Gdy zaczął kursować pierwszy skład, liczący trzy wagony, to ludzie wisieli na stopniach, bo brakowało miejsca. Mieszkańcy wychodzili z Jankowic o północy, docierali na miejsce około 6.00 rano.

Niedobrzy sąsiedzi

Inne wspomnienia ma osiemdziesięcioletnia Maria Starzomska, z domu Nakonieczna. W czasie wojny jej ojciec służył w wojsku. Ona mieszkała wspólnie z matką i trzema braćmi w Białoskórce, w województwie tarnopolskim. Ostatnie miesiące na tamtym terenie wspomina jako czas bezustannej obawy o życie przed banderowcami. Gdy rodzina musiała wyjechać, zabrali tylko najpotrzebniejsze rzeczy,  a najcenniejszym dobytkiem były dwie krowy.- Do wagonów wsiedliśmy 15 sierpnia 1945, na Matki Boskiej Zielnej, a nasza podróż zakończyła się w Brochowie, pod koniec września – wspomina Maria. – Tam odnalazł nas ojciec i trafiliśmy do Jankowic. Tym samym transportem z Białoskórki jechało jeszcze dziesięć innych rodzin. My zamieszkaliśmy w domu numer 48, wspólnie z niemiecką rodziną. Oni zajmowali jeden pokój, a my drugi. Jednak nasi współlokatorzy byli bardzo nieprzyjemni. Utrudniali nam życie, jak mogli. Nie rozumieli, że my też nie byliśmy zadowoleni ze wspólnego mieszkania. Czasem blokowali drzwi, żebyśmy nie mogli wejść na strych, innym razem zniszczyli młocarnię, żebyśmy jej nie używali. Niegrzecznie też się do nas odnosili. Wtedy jeszcze prawie w każdym gospodarstwie byli Niemcy. Niektórzy przyzwoici, ale nam trafili się tacy wredni. Pamiętam, że ich nazwisko brzmiało „Warcho”, córka gospodarza nazywała się Lota, a żona Klaudia. Później, musieli wyjechać i już więcej się nie pojawili.

Według jednej z pierwszych mieszkanek, wieś nieco się zmieniła. W miejscu, gdzie jest teraz nowo wybudowany plac zabaw, stał zniszczony dom. Było też kilka innych ruin, które później rozebrano. W pobliżu przystanku autobusowego, przy głównej drodze Oława – Wrocław, stały jeszcze w latach pięćdziesiątych ruiny gospody. Kilka lat temu odnaleziono w pobliżu niewypały granatów oraz fragmenty ręcznych wyrzutni. Podobne pozostałości znajdowano też w samej wsi.

Mieszkańcy Jankowic, którzy osiedlili się tu w 1945 roku, pamiętają dwa wraki czołgów, które tam stały. Jeden na początku wsi, obok gospodarstwa, a drugi niedaleko linii kolejowej. Maria pamięta, że w centrum wsi były dwa świeże groby, przy remizie i w ogrodzie niedaleko jednego domu. Później, już po wojnie, ekshumowano szczątki. Jednak to nie jedyne groby. Kilka lat temu, w czasie kopania fundamentów pod nowy dom, odkryto szkielet rosyjskiego żołnierza.

– Przed wyjazdem z Białoskórki myśleliśmy, że niedługo tam wrócimy, że nasza wyprowadzka potrwa najwyżej kilka tygodni – mówi Maria. – Ja nigdy nie odwiedziłam rodzinnych stron. Jankowice stały się naszym domem. Nadal mieszkam w tym samym budynku, do którego trafiłam w 1945 roku, wspólnie z rodzicami. Tylko numer się zmienił o jeden, bo obok wybudowano nowy dom.

Bracia z Sambora

W nieco innym miejscu zamieszkali Bronisław i Franciszek Zającowie. Zajęli dom na początku wsi. Bracia przybyli tu z ojcem i matką, z Sambora województwo lwowskie.

– Życie w naszej rodzinnej miejscowości stawało się nieznośne – mówi  Bronisław, urodzony w 1927 roku. – Wiedziałem, że trzeba stamtąd uciekać, chociaż rodzice na początku byli niechętni. Dopiero, gdy ja sam zgłosiłem się do wyjazdu, to ojciec podjął decyzję, że trzeba się przeprowadzić. Nie było innego wyjścia.

Najpierw transportem, wraz z 15 innymi rodzinami, trafili do Sulęcina, niedaleko Zielonej Góry. Tam mieszkali blisko rok. Później przeprowadzili się do Świętej Katarzyny, a stamtąd, 14 kwietnia 1946, do Jankowic.Większość gospodarstw była już zajęta przez Polaków. Rodzina Zająców wiedziała, że tutaj jest wielu ich znajomych z Sambora  – Jak już trafiliśmy do wsi, to nie było w niej Niemców – opowiada Franciszek. – Z naszego rodzinnego miasta pochodzi połowa obecnych mieszkańców Jankowic. Gdy tu trafiliśmy, nie było już dużego wyboru gospodarstwa. Nasz dom stał pusty, splądrowany. Pamiętam, że w pobliżu prawie każda stodoła była spalona, a za płotem stał zniszczony czołg. Po wojnie wiele razy odwiedzali nas pierwotni właściciele tego domu. Od nich wiemy, że wielu przedwojennych mieszkańców Jankowic pracowało na kolei, w pobliskim Brochowie. Bardzo zaprzyjaźniliśmy się z tymi Niemcami. My również byliśmy u nich jako goście. Obecnie przyjeżdżają ich potomkowie, ale rzadziej. Oni nie znają dobrze tych okolic, tu się nie wychowali.

Franciszek Zając był czterokrotnie sołtysem, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Raz pełnił też funkcję radnego gminy.